ภาวะโลหิตจาง หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า ภาวะซีด เป็นภาวะที่เกิดจากการที่ร่างกายมีเม็ดเลือดแดงที่น้อยกว่าปกติ โดยภาวะนี้จะพบได้บ่อยในประชากรทั่วไป ซึ่งเม็ดเลือดแดงมีหน้าที่ในการนำเอาออกซิเจนไปให้เซลล์และเนื้อเยื่อต่าง ๆ ในร่างกาย การที่มีเม็ดเลือดลดลงจึงส่งผลให้เกิดความผิดปกติได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นอาการเหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย วูบ หมดสติ และหากว่าโลหิตจางอย่างรุนแรงก็จะส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ ทำให้หัวใจทำงานมากขึ้นจนถึงขั้นอาจจะทำให้หัวใจล้มเหลวได้ แต่ทั้งนี้อาการต่าง ๆ อาจเกิดมากน้อยแล้วแต่ร่างกายของแต่ละคน และระดับของเม็ดเลือดในร่างกาย รวมถึงความสามารถในการปรับตัวต่อภาวะนี้ด้วย
โลหิตจาง เกิดจากอะไร
สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะโลหิตจางได้นั้น สามารถแบ่งออกได้ตามกลไกการเกิด โดยแบ่งเป็น 3 สาเหตุใหญ่ ๆ คือ
- สาเหตุที่มาจากการสร้างเม็ดเลือดแดงน้อยลง
การเกิดภาวะโลหิตจางจากการสร้างเม็ดเลือดแดงลดลงนั้น สามารถเกิดได้จากหลายปัจจัย ได้แก่
- การที่ร่างกายขาดสารอาหารที่จำเป็นต่อการสร้างเม็ดเลือดแดง ได้แก่ ธาตุเหล็ก วิตามินบี 12 และกรดโฟลิค
- เกิดจากโรคไตวายเรื้อรัง จึงทำให้ขาดปัจจัยในการกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง
- เกิดจากโรคของไขกระดูก เช่น ไขกระดูกฝ่อ การติดเชื้อในไขกระดูก มะเร็งในไขกระดูก เป็นต้น
- เกิดจากโรคเรื้อรังบางชนิด เช่น โรคข้ออักเสบ โรคมะเร็ง โรคที่เกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
- สาเหตุจากการทำลายเม็ดเลือดแดงมากขึ้นภายในร่างกาย
การทำลายเม็ดเลือดแดงมากขึ้นในร่างกายเกิดจากโรคบางประเภทที่จะส่งผลเกิดภาวะที่เกี่ยวกับเม็ดเลือดแดง โดยผู้ป่วยมักจะมีอาการตัวเหลือง และตาเหลืองร่วมด้วย ซึ่งโรคที่พบว่าเป็นสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับเม็ดเลือดขาวบ่อย ๆ คือ
- โรคธาลัสซีเมีย
ธาลัสซีเมีย เป็นโรคที่ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ที่พบได้บ่อย ๆ ผู้ป่วยที่เป็นโรคนี้จะมีอาการได้หลายรูปแบบ อาจจะมีอาการเพียงเล็กน้อย หรือมีโลหิตจางอย่างรวดเร็วเมื่อเวลาที่มีไข้ บางรายอาจจะมีภาวะโลหิตจางร่วมกับตัวเหลือง ตับม้ามโต ซึ่งจะเป็นตั้งแต่อายุน้อย ๆ
- โรคเม็ดเลือดแดงแตกง่ายจากการขาดเอนไซม์ G-6PD
โรคนี้เป็นโรคที่ถ่ายทอดได้ทางกรรมพันธุ์ ที่มักจะพบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง โดยในภาวะปกติผู้ป่วยมักจะไม่มีอาการ หากว่ามีการติดเชื้อ หรือได้รับยาบางชนิดก็จะเกิดการกระตุ้นให้เม็ดเลือดแดงแตกง่ายขึ้น จนเกิดเป็นโลหิตจากอย่างรวดเร็ว ดีซ่าน และมีปัสสาวะสีน้ำปลา
- โรคเม็ดเลือดแดงแตกง่ายจากภูมิคุ้มกันของตัวเอง
โรคเม็ดเลือดแดงแตกง่ายจากภูมิคุ้มกันของตัวเอง เป็นโรคที่พบมากในเพศหญิง โดยเฉพาะเพศหญิงที่อยู่ในช่วงของวัยเจริญพันธุ์ อาจจะพบร่วมกับโรคของระบบภูมิคุ้มกันอื่น ๆ ด้วย
- การติดเชื้อบางชนิด
นอกจากที่จะพบภาวะโลหิตจางได้จากโรคที่ได้กล่าวไปแล้ว การมีโลหิตจางก็ยังมาจากสาเหตุในการติดเชื้อบางชนิดได้ด้วย เช่น การเป็นไข้มาลาเรีย, มัยโค, พลาสมา, คลอสติเดียม เป็นต้น
- สาเหตุจากการเสียเลือดที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลัน
อีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะโลหิตจางได้นั้น อาจจะเกิดจากการที่เสียเลือดแบบฉับพลัน เช่น การเกิดอุบัติเหตุ การตกเลือด หรืออาจจะเกิดจากการที่ค่อย ๆ เสียเลือดแบบเรื้อรัง ไม่ว่าจะเป็นการเสียเลือดทางประจำเดือนของผู้หญิง การเสียเลือดในทางเดินอาหารในผู้ชาย และผู้หญิงวัยใกล้หมดประจำเดือน หรืออาจจะเกิดในผู้ป่วยที่เสียเลือดเรื้อรังก็มักจะมีการขาดธาตุเหล็กด้วย
ในการรักษาภาวะโลหิตจางนั้น โดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการที่เป็น หากว่ามีอาการที่รุนแรงมาก ผู้ป่วยควรที่จะได้รับการรักษาในโรงพยาบาล ด้วยการให้นอนพักผ่อนแบบไม่ต้องออกแรงใด ๆ ให้ออกซิเจน และอาจจะต้องให้เลือดแดงทดแทนด้วย ส่วนในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการไม่รุนแรงก็อาจจะให้รักษาตัวเป็นผู้ป่วยนอก ซึ่งหลักสำคัญการรักษาโรคโลหิตจากนี้ก็คือ การที่จะต้องหาสาเหตุ และทำการรักษาจากสาเหตุนั้น ๆ อีกทั้งในบางครั้งการมีภาวะที่โลหิตจากแบบนี้ก็อาจจะทำให้สามารถตรวจเจอโรคร้ายแรงที่แอบซ่อนอยู่ได้ หากว่าได้รับการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ ก็จะทำให้การรักษาเป็นไปตามผลที่น่าพอใจได้นั่นเอง